حدیث فاطمة بضعة منی (راوی)اهل‌سنت روایتی را در مورد خواستگاری امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) از دختر ابوجهل از طریق مسور بن مخرمه ناصبی نقل کرده‌اند در حالی که به عقیده امامیه این روایت افسانه‌ای دروغین است، در مقابل اهل‌سنت شبهه کرده‌اند که اگر روایت خواستگاری از دختر ابوجهل دروغ باشد، پس اصل روایت «فاطمة بضعة منی» نیز باطل است؛ چرا که از طریق مسور ناصبی نقل شده است. در این مختصر به پاسخ این شبهه خواهیم پرداخت. ۱ - شبههاهلسنت درباره خواستگاری حضرت امیرالمومنین (علیه‌السّلام) از دختر ابوجهل روایتی از مسور ناصبی نقل کرده‌اند. ایشان می‌گویند که ما قبول می‌کنیم که مسور ناصبی است، پس روایات ایشان اعتبار ندارد. نتیجه اینکه روایت «فاطمه بضعة منی» که راوی آن مسور است از درجه اعتبار ساقط است. در کتب اهل سنت سند این روایت به او ختم می‌شود و روایت صحیح دیگری در این باب وجود ندارد. فقط در کتاب مستدرک علی الصحیحین روایت «ان الله یغضب لغضبک....» وجود دارد که آن هم به دلیل وجود حسین بن زید در سند حدیث و منکر الحدیث بودن وی رد کرده‌اند. ۲ - پاسخروایت خواستگاری امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) از دختر ابوجهل افسانه‌ای است دروغین که ما پیش از این در آدرس ذیل به صورت مفصل از آن پاسخ داده‌ایم. اما در پاسخ به این مطلب که اگر روایت خواستگاری از دختر ابوجهل دروغ باشد، پس اصل روایت «فاطمة بضعة منی» نیز باطل است؛ چرا که از طریق مسور ناصبی نقل شده است. ۲.۱ - علت رد افسانهاولاً: دلایل ما برای رد افسانه خواستگاری از دختر ابوجهل، فقط ناصبی بودن مسور بن مخرمه نبوده است، ما دلایل متعددی را ارائه کردیم که می‌توانید در همان مقاله بخوانید. ۲.۲ - نقل روایت از دیگر اصحاب پیامبرثانیاً: روایت «فاطمة بضعة منی» با سند‌های متعدد از دیگر اصحاب رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نیز نقل شده است که ما به صورت برای هر یک از اصحاب، یک مصدر را نقل خواهیم کرد. ۲.۲.۱ - امیرالمؤمنینبزار در مسند خود نقل می‌کند: (۵۰۳) (۵۲۶) حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَیْنِ الْکُوفِیُّ، قَالَ: نا مَالِکُ بْنُ اِسْمَاعِیلَ، قَالَ: نا قَیْسٌ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عِمْرَانَ، عَنْ عَلِیِّ بْنِ زَیْدٍ، عَنْ سَعِیدِ بْنِ الْمُسَیِّبِ، عَنْ عَلِیٍّ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ، ُاَنَّهُ کَانَ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ: اَیُّ شَیْءٍ خَیْرٌ لِلْمَرْاَةِ؟ فَسَکَتُوا، فَلَمَّا رَجَعْتُ قُلْتُ لِفَاطِمَةَ: اَیُّ شَیْءٍ خَیْرٌ لِلنِّسَاءِ؟ قَالَتْ: اَلا یَرَاهُنَّ الرِّجَالُ، فَذَکَرْتُ ذَلِکَ لِلنَّبِیِّ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فَقَالَ: اِنَّمَا فَاطِمَةُ بِضْعَةٌ مِنِّی رَضِیَ اللَّهُ عَنْهَا. از علی بن ابی‌طالب (علیه‌السّلام) نقل شده است که او در خدمت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود، رسول خدا فرمود: چه چیزی برای زن (از همه چیز) بهتر است؟ همه اصحاب ساکت شدند. علی بن ابی‌طالب می‌گوید: وقتی برگشتم به فاطمه (سلام‌الله‌علیها) گفتم: چه چیزی برای زنان (از همه چیز) بهتر است؟ گفت: این که هیچ مردی او را نبیند. این مطلب را به رسول خدا گفتم، پس فرمود: فاطمه پاره تن من است، خداوند از او راضی باشد. [۲]
البزار، ابوبکر احمد بن عمرو بن عبد الخالق (متوفای۲۹۲ ه)، البحر الزخار (مسند البزار)، ج۲، ص۱۵۹-۱۶۰، تحقیق:د. محفوظ الرحمن زین الله، ناشر:مؤسسة علوم القرآن، مکتبة العلوم والحکم - بیروت، المدینة الطبعة:الاولی، ۱۴۰۹ ه.
۲.۲.۲ - ابوهریره دوسی(۲۱۹۱) (۳: ۱۱۸۶) حَدَّثَنَا عُبَیْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ، اَخْبَرَنَا اَبُو یَحْیَی التَّیْمِیُّ، حَدَّثَنَا اَبُو اِسْحَاقَ الْمَخْزُومِیُّ، عَنِ الْمَقْبُرِیِّ، عَنْ اَبِی هُرَیْرَةَ، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم): " اِنَّمَا فَاطِمَةُ حَذِیَّةٌ مِنِّی یَقْبِضُنِی مَا قَبَضَهَا " از ابوهریره نقل شده است که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: فاطمه پاره‌ای از تن من است، هر چیزی که او را ناراحت کند، مرا ناراحت کرده است. [۳]
الحربی، ابو اسحاق ابراهیم بن اسحاق (متوفای۲۸۵ه)، غریب الحدیث، ج۳، ص۱۱۸۶، تحقیق:د. سلیمان ابراهیم محمد العاید، ناشر:جامعة‌ام القری مکة المکرمة، الطبعة:الاولی، ۱۴۰۵ه.
۲.۲.۳ - انس بن مالک(۱۴۸۰)(۱۴۸۲) ثنا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عُثْمَانَ الْوَاسِطِیُّ، ثنا یَعْقُوبُ بْنُ اِبْرَاهِیمَ، عَنْ عَبَّادِ بْنِ الْعَوَّامِ، ثنا عَمْرُو بْنُ عَوْنٍ، ثنا هُشَیْمٌ، ثنا یُونُسُ، عَنِ الْحَسَنِ، عَنْ اَنَسٍ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم): " مَا خَیْرٌ لِلنِّسَاءِ؟ " فَلَمْ نَدْرِ مَا نَقُولُ، فَسَارَّ عَلِیٌّ اِلَی فَاطِمَةَ فَاَخْبَرَهَا بِذَلِکَ، فَقَالَتْ: فَهَلا قُلْتَ لَهُ: خَیْرٌ لَهُنَّ اَنْ لا یَرَیْنَ الرِّجَالَ وَلا یَرَوْنَهُنَّ، فَرَجَعَ فَاَخْبَرَهُ بِذَلِکَ، فَقَالَ لَهُ: " مَنْ عَلَّمَکَ هَذَا؟ " قَالَ: فَاطِمَةُ، قَالَ: " اِنَّهَا بَضْعَةٌ مِنِّی ". از انس نقل شده است که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) سؤال کرد: چه چیزی برای زنان بهتر است؟ ما نمی‌دانستیم که چه بگوییم؛ پس علی (علیه‌السّلام) پیش فاطمه رفت و او را از این مساله باخبر کرد، پس فاطمه گفت: پس چرا نگفتی: برای آن بهتر است که هیچ مردی را نبینند و هیچ مردی نیز آن‌ها را نبیند. علی برگشت و همین جواب را به رسول خدا داد. رسول خدا سؤال کرد: چه کسی این مساله را به تو یاد داده است؟ گفت: فاطمه: رسول خدا گفت: او پاره تن من است. [۴]
الاصبهانی، ابونعیم احمد بن عبدالله (متوفای۴۳۰ه)، حلیة الاولیاء وطبقات الاصفیاء، ج۲، ص۴۱، ناشر:دار الکتاب العربی - بیروت، الطبعة:الرابعة، ۱۴۰۵ه.
۲.۲.۴ - عمرو بن حزم انصاریوَاِنَّ اَبَا بَکْرِ بْنَ مُحَمَّدٍ یَعْنِی عَمْرَو بْنَ حَزْمٍ حَدَّثَنِی، عَنْ اَبِیهِ، عَنْ جَدِّهِ اَنَّ رَسُولَ اللَّهِ قَالَ: " فَاطِمَةُ بِضْعَةٌ مِنِّی، وَیُسْخِطُنِی مَا اَسْخَطَهَا، وَیُرْضِینِی مَا اَرْضَاهَا ". ۲.۲.۵ - محمد حنفیه۳۲۲۶۹ حدثنا بن عیینة عن عمرو عن محمد بن علی قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم انما فاطمة بضعة منی فمن اغضبها اغضبنی. [۶]
ابن ابی شیبة الکوفی، ابوبکر عبدالله بن محمد (متوفای۲۳۵ ه)، الکتاب المصنف فی الاحادیث والآثار، ج۶، ص۳۸۸، تحقیق:کمال یوسف الحوت، ناشر:مکتبة الرشد - الریاض، الطبعة:الاولی، ۱۴۰۹ه.
۲.۲.۶ - عبدالله بن زبیر(۱۹۶۰)(۲۱۹۳) حَدَّثَنَا مُؤَمَّلُ بْنُ هِشَامٍ، قَالَ: نا اِسْمَاعِیلُ بْنُ اِبْرَاهِیمَ، عَنْ اَیُّوبَ، عَنِ ابْنِ اَبِی مُلَیْکَةَ، عَنِ ابْنِ الزُّبَیْرِ، عَنِ النَّبِیِّ (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم): " اِنَّمَا فَاطِمَةُ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهَا بَضْعَةٌ مِنِّی، یَغِیظُنِی مَا یَغِیظُهَا، وَقَالَ مَرَّةً اُخْرَی: وَیُؤْذِینِی مَا آذَاهَا ". فاطمه پاره تن من است، هر چیزی که او را به خشم آورد، مرا به خشم آورده است. و بار دیگر فرمود: هر چیزی که او را اذیت کند، مرا اذیت می‌کند. [۷]
البزار، ابوبکر احمد بن عمرو بن عبد الخالق (متوفای۲۹۲ ه)، البحر الزخار (مسند البزار)، ج۶، ص۱۵۰، تحقیق:د. محفوظ الرحمن زین الله، ناشر:مؤسسة علوم القرآن، مکتبة العلوم والحکم - بیروت، المدینة الطبعة:الاولی، ۱۴۰۹ ه.
همین روایت را ابواسحاق حربی با این سند و متن نقل کرده است: حدثنا مسدد حدثنا اسماعیل عن ایوب عن ابن ابی ملیکة عن ابن الزبیر قال النبی صلی الله علیه: فاطمة بضعة منی. ینصبنی ما انصبها. رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: فاطمه پاره تن من است، مرا ناراحت می‌کند، هر چیزی که او را ناراحت کند. [۸]
الحربی، ابو اسحاق ابراهیم بن اسحاق (متوفای۲۸۵ه)، غریب الحدیث، ج۲، ص۷۹۲، تحقیق:د. سلیمان ابراهیم محمد العاید، ناشر:جامعة‌ام القری مکة المکرمة، الطبعة:الاولی، ۱۴۰۵ه.
۲.۲.۷ - عائشهبرخی به صورت مرسل نقل کرده‌اند که رسول خدا همین مطلب را خطاب به عائشه گفته است: وروی عنه (ص) انه قال لعائشة رضی الله عنها ' یا عائشة فاطمة بضعة منی یریبنی ما یریبها. [۹]
الماوردی البصری الشافعی، علی بن محمد بن حبیب (متوفای۴۵۰ه)، الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الامام الشافعی وهو شرح مختصر المزنی، ج۱۷، ص۱۶۴، تحقیق الشیخ علی محمد معوض - الشیخ عادل احمد عبد الموجود، ناشر:دار الکتب العلمیة - بیروت - لبنان، الطبعة:الاولی، ۱۴۱۹ ه -۱۹۹۹م.
ابواسحاق شیرازی می‌گوید که شهادت فرزند برای پدر نافذ نیست؛ زیرا که فرزند پاره تن پدر است: ولان الولد بضعة من الوالد ولهذا قال علیه الصلاة السلام یا عائشة ان فاطمة بضعة منی یریبنی ما یریبها. [۱۰]
الشیرازی الشافعی، ابواسحاق ابراهیم بن علی بن یوسف (متوفای ۴۷۶ه)، المهذب فی فقه الامام الشافعی، ج۳، ص۴۴۷.
۲.۳ - نتیجهدر نتیجه، روایت «فاطمة بضعة منی» فقط از طریق مسور بن مخرمه نقل نشده است، دیگر اصحاب نیز آن را نقل کرده‌اند. ۳ - پاسخ شبهه دوماما اینکه گفتید روایت «ان الله یغضب لغضبک» به خاطر وجود حسین بن زید مردود است، درست نیست؛ چرا که بزرگان اهل سنت همین روایت را تصحیح کرده‌اند: حدثنا محمد بن عبد اللَّهِ الْحَضْرَمِیُّ حدثنا عبد اللَّهِ بن مُحَمَّدِ بن سَالِمٍ الْقَزَّازُ حدثنا حُسَیْنُ بن زَیْدِ بن عَلِیٍّ عن عَلِیِّ بن عُمَرَ بن عَلِیٍّ عن جَعْفَرِ بن مُحَمَّدٍ عن ابیه عن عَلِیِّ بن الْحُسَیْنِ عَنِ الْحُسَیْنِ بن عَلِیٍّ رضی اللَّهُ عنه عن عَلِیٍّ رضی اللَّهُ عنه قال قال رسول اللَّهِ صلی اللَّهُ علیه وسلم لِفَاطِمَةَ رضی اللَّهُ عنها ان اللَّهَ یَغْضِبُ لِغَضَبِکِ وَیَرْضَی لِرَضَاکِ. حاکم نیشابوری بعد از نقل این روایت می‌گوید: هذا حدیثٌ صحیحُ الاسنادِ وَلَم یُخرِجاهُ. [۱۲]
الحاکم النیسابوری، ابو عبدالله محمد بن عبدالله (متوفای ۴۰۵ ه)، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۶۷، تحقیق:مصطفی عبد القادر عطا، ناشر:دار الکتب العلمیة - بیروت الطبعة:الاولی، ۱۴۱۱ه - ۱۹۹۰م.
هیثمی بعد از نقل آن گفته است: رواهُ الطبرانی واسنادُهُ حَسَنٌ. [۱۳]
الهیثمی، ابوالحسن علی بن ابی بکر (متوفای ۸۰۷ ه)، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، ج۹، ص۲۰۳، ناشر:دار الریان للتراث/ دار الکتاب العربی - القاهرة، بیروت - ۱۴۰۷ه.
۴ - پانویس۵ - منبعموسسه ولیعصر، برگرفته از مقاله «آیا روایت «فاطمة بضعة منی» فقط از طریق مسور بن مخرمة نقل شده است؟ ». |